Interview met Het Financieele Dagblad

Interview met Frank Elderson, Lid van de Directie van de ECB, door Annemiek Leclaire

8 mei 2021

‘Het sollicitatiegesprek met René Smits begon al toen ik door de bewaking bij De Nederlandsche Bank was. Hij zei: “We nemen de trap,” en begon met twee treden tegelijk naar boven te hollen, terwijl hij mij intussen de eerste vragen stelde. Het is een stuk makkelijker om tijdens het hollen een vraag te stéllen dan te beantwoorden. Tegen de tijd dat we bij de vierde verdieping waren was ik buiten adem. Smits had me uitgenodigd voor het ontbijt, maar ik dacht: ik eet thuis vast wat, want ik krijg natuurlijk geen hap door mijn keel.’

‘Ik was mijn werkzame leven begonnen als jurist in EU-mededingingsrecht voor Houthoff Advocaten. Eind 1998, gestationeerd in Brussel, kreeg ik de opdracht iets uit te zoeken voor een grote klant: een Amerikaanse tabaksfabrikant die billboards neerzette met een cowboy en de ondergaande zon. De Europese Commissie wilde aan die advertenties paal en perk stellen, en mij was gevraagd om te kijken of we dat proces konden rekken.’

‘Soms zie je in Amerikaanse films zo’n jonge advocaat de hele nacht in een bibliotheek zitten studeren; dat was ik in Brussel. Om drie uur ‘s nachts had ik een ingeving waardoor die klant minstens een half jaar langer kon blijven adverteren en in zo’n periode kun je een hoop sigaretten verkopen. Maar toen ik ’s ochtends wakker werd, had ik een dubbel gevoel. Het was gaaf dat ik mijn vondst aan mijn baas kon gaan vertellen. Aan de andere kant: waar was ik mee bezig? Mijn vader was arts, mijn vrouw ook. Ik dacht: ik wil niet de rest van mijn leven werken voor grote tabaksfabrikanten, ik wil iets doen waar ik achter sta.’

‘Intellectueel was de advocatuur fantastisch, maar het leven is meer dan alleen je hersens pijnigen; waar zet je die hersens uiteindelijk voor in? Ik ben bij mezelf nagegaan: wat drijft mij nu eigenlijk? Dat was heel sterk “Europa”.

‘Ik had tien jaar eerder als gymnasiast een eindexamenscriptie geschreven over de oorzaken van de Eerste Wereldoorlog. In 1913, het jaar voor de oorlog uitbrak, dachten ze nog dat een eeuw van vrede was aangebroken. De eerste vliegtuigen hadden gevlogen, er was radio, je kon telegraferen met elkaar en de wereld over varen. Een tijdperk van mogelijkheden lag aan hun voeten. Een jaar later begon de grootste slachting uit de geschiedenis van de mensheid, en twee decennia later opnieuw.’

‘Ik las dagboekfragmenten uit die tijd van mensen die even hoog waren opgeleid, naar dezelfde klassieke muziek luisterden, dezelfde Russische klassiekers lazen. Ik realiseerde me dat er beangstigend weinig verschil was tussen die tijd en de onze. Het enige verschil was dat we de kennis hadden hoe verschrikkelijk het kon misgaan. En dat we instellingen hadden als de Europese Unie, de NAVO, het IMF, de VN. Al die internationale samenwerkingsverbanden waren er destijds niet en tegenwoordig wel. Ik wilde aan die samenwerking bijdragen, alleen wist ik niet goed hoe.’

’Mijn oog viel op een advertentie waarin DNB juristen zocht om de monetaire unie verder vorm te geven. Het was na 1 januari 1999, de euro was geboren. Je kon hem nog niet uit de flappentap halen, maar juridisch had hij het licht gezien. Het zou mooi zijn als ik daaraan kon bijdragen.’

‘René Smits, juridisch directeur van DNB, kon in dat gesprek het werk voor Europa op een geweldige manier tastbaar maken. De Europese Centrale Bank in Frankfurt was net opgericht. Wim Duisenberg was de eerste Nederlander die daar, als president, in de directie zat. Smits zei: “Je zult wel eens op televisie hebben gezien hoe dat gaat daar aan die tafel in Europa. De directieleden van de ECB zitten verspreid rond die tafel tussen de directeuren van de nationale banken. Als jij hier komt werken, neem ik jou daar mee naartoe, en word jij lid van het legal committee.” En inderdaad, dat najaar al zat ik naast hem aan zo’n tafel. Het grappige is dat mijn huidige werkkamer twee verdiepingen van die tafel is verwijderd.’

‘Smits vroeg me: “Jij hebt vier jaar advocatuur gedaan en overweegt nu hier te komen werken; wat doe je eigenlijk over tien jaar?” “Misschien heb ik dan wel uw baan”, antwoordde ik. Ik denk dat hij dat een beetje aanmatigend vond, want tijdens een kennismakingsgesprek met zijn twee adjuncts, zei hij: “Jij moet maar ’s even vertellen aan deze collegae wat jij toen hebt gezegd.” Ik zei: “Jaaaa, u vroeg geloof ik wat ik precies zou doen over vijftien jaar…” Ik dacht: ik maak het iets bescheidener. Maar hij onderbrak me en zei: “Neeeee, het was niet vijftien jaar, het was tien!” Het bijzondere is, en zo gaat het dan soms in het leven, dat ik binnen tien jaar wel degelijk die rol had.’

‘Wat mij ook bij is gebleven, is het vertrouwen dat hij uitsprak. Hij zei: “Ik heb hele hoge verwachtingen van jou.” Daar heb ik later nog wel over nagedacht. Ik vatte het op als een aansporing, het leggen van de lat. Toen ik na de zomer begon, kende ik alle documentatie die hij me had meegegeven uit mijn hoofd.’

‘De hele route die ik binnen DNB heb gevolgd tot waar ik nu ben, en het feit dat ik, als ik dat vandaag de dag zou willen, weer even naar die plenaire zaal kan lopen en daar op diezelfde stoel kan gaan zitten, maakt dat gesprek met Smits wel heel bijzonder.’

‘“Je bent helemaal gek geworden,” zeiden mijn advocatenvrienden. “Het is een saaie boel daar!” Maar stel je voor wat voor een financiële crisis er had kunnen uitbreken als er tijdens deze pandemie geen Europese samenwerking en geen ECB was geweest. De kracht van Europa drijft mij eerlijk gezegd nog steeds.’